Emergentie en reductionisme in kwaliteitsmanagement
Ben van Schijndel, 8 juni 2021
In de zomer van 2017 nodigden Teun Hardjono en Everard van Kemenade deskundigen uit om een reactie te schrijven op het manuscript van het boek ‘Denken over kwaliteit in vier paradigma’s’. Het boek zou in 2020 als Engelstalig boek verschijnen onder de titel ‘The emergency paradigm in quality management, a way to radical innovation’. Voor wie het boek nog niet gelezen heeft, is het verslag van de presentatie ‘Emergentie en kwaliteitsmanagement’ van Teun op de NNK nieuwjaarsbijeenkomst van 19 januari 2021 een aanrader.
Ook ik kreeg de eervolle uitnodiging om een reactie te schrijven op het boek. Een deel van de tekst is opgenomen in deze inleiding.
Laat ik maar meteen met de deur in huis te vallen. Het boek is ontstaan door naar kwaliteit te kijken vanuit een filosofisch standpunt. Aanhangers hiervan reken ik tot de filosofische kwaliteitsschool. Er is helemaal niets mis met de filosofische school. Met haar emergente paradigma’s die ons op verschillende wijzen naar de wereld van de kwaliteit laten kijken, worden we geïnspireerd om deze wereld steeds beter te maken. En toch mis ik iets in het betoog. Er ontbreekt een andere, niet te ontkennen, visie op kwaliteit. Ik doel op het beleven en bestuderen van kwaliteit vanuit een wetenschappelijk, reductionistisch, standpunt, dat haar wortels en inspiratie heeft in de natuurwetenschappen. Dezelfde natuurwetenschappen waarin Thomas Kuhn, in zijn “De structuur van wetenschappelijke revoluties”, op zoek was naar paradigma’s en paradigmashifts. Ik noem de wetenschappelijke benadering de wetenschappelijke kwaliteitsschool.
Als we aannemen dat de wetenschappelijke en de filosofische school samen het volledige palet bieden waarmee we kunnen begrijpen hoe ‘Het’ werkt, waarbij ‘Het’ kwaliteitsmanagement is, dan doet zich een interessant fenomeen voor. Het verleden en het nu kunnen we beschrijven en verklaren vanuit de wetenschappelijke school en we krijgen inzicht in voorwaarden om succesvol te zijn in de toekomst. Het nu en de toekomst kunnen we verkennen en ontdekken vanuit de filosofische school. Dat doen we met de eigenschappen van emergentie om zo tot (on)verwachte innovaties te komen.
In zijn presentatie laat Ben zien hoe emergentie en reductionisme in de praktijk van kwaliteitsmanagement samen spelen o.a. bij de thema’s ‘Kwaliteit is mensenwerk’ en ‘Teamvorming en werken in teams’. Maar hij laat ook - en met name - zien op welke wijze de wetenschappelijke school aan de praktijk bijdraagt met kwaliteitsdimensies in open en dynamische systemen, paradigma’s, algoritmes en kwaliteitskundig complementariteitsprincipe.
En…..natuurlijk licht Ben alle moeilijke vakinhoudelijke begrippen in begrijpelijk Nederlands toe.
Ben van Schijndel is onderzoeker en schrijver op het gebied van de theoretische en praktische kwaliteitskunde. In zijn werkzame leven bij Hogeschool Utrecht en na zijn pensionering in 2011 heeft Ben zijn onderzoeken op het gebied van de kwaliteitskunde uitgevoerd.